Revmatizm (xalq arasında «yel xəstəliyi») - birləşmiş toxumanın sistemli iltihabi xəstəliyidir. İinfeksiyanın törədicisi A qrupdan olan betta-hemolitik streptokokdur. Patoloji proses, başlıca olaraq, ürək qan-damar sistemində və habelə oynaqlarda, dəridə və digər orqanlarda inkişaf edir. Revmatizm, əsas etibarı ilə, cavan adamlarda müşahidə edilir. Xəstəlik, əksər hallarda, 15 yaşadək, xüsusilə, 7-15 yaş hüdudunda uşaqlarda əmələ gəlir. Böyüklərdə revmatizm, bir qayda olaraq, uşaq yaşlarında başlamış xəstəliyin davamı kimi qiymətləndirilir. 3 yaşadək uşaqlar və 40-45 yaşdan yuxarı şəxslər çox nadir hallarda xəstələnirlər. Revmatizmin qapalı kollektivlərdə (internatlarda, hərbi kazarmalarda), adətən, kəskin respirator infeksiyanın (xüsusilə, anginanın) yayıldığı zaman inkişaf etməsi müşahidə edilir. Təsdiq edilmişdir ki, xəstələrin əksəriyyətində revmatizm keçirilmiş angina, faringit (udlağın iltihabı), rinit və yaxud skarlatinadan sonra təzahür edir. Revmatizmin zədələdiyi başlıca orqan ürəkdir (kardit). Alimlərin obrazlı şəkildə deyilmiş «revmatizm oynaqları yalayır, ürəyi dişləyir» ifadəsi bunu təsdiq edir. Ürəyin hansı qişasının - perikard, miokard və yaxud endokardın zədələnməsindən asılı olmayaraq (çox zaman bunları ayırmaq da çətin olur), adətən «revmatik kardit» («revmokardit») terminindən istifadə edilir. Revmokarditin ən xarakter simptomları ürəkdöyünmə, azacıq fiziki gərginlikdən və yaxud heç bir gərginlik olmadan təngnəfəsliyin olması, ürək nahiyəsində ağrı və ya ağırlıq hissi, ürək fəaliyyətinin bərabər ritminin pozulmasıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, uşaqlar, böyüklərdən fərqli olaraq, demək olar ki, şikayətlənmirlər. Halbuki, instrumental müayinə zamanı ürəkdə aşkar edilmiş dəyişikliklər onlarda daha qabarıq olur. Revmatik poliartrit başlıca olaraq iri və orta oynaqların (diz, bilək, aşıq-baldır oynaqlarının) iltihabı ilə xarakterizə olunur. Həm sakit halda, həm də hərəkət zamanı bərk ağrılar qeyd edilir. Oynaq şişmiş və toxunduqda qızmış ola bilər. Əksər hallarda bədən hərarəti yüksəlmiş olur. Revmatizm zamanı poliartrit simmetrikliyi (hər iki ətrafda eyni oynaqların prosesə cəlb olunması) və miqrasiya edici xarakteri (növbə ilə müxtəlif oynaqların patoloji prosesə cəlb edilməsi) ilə seçilir. Bundan başqa, poliartrit əlamətlərinin təzahür etdiyi period uzun müddətli olmur (4 həftəyədək) və prosesin tam geriyə inkişafı, hətta müalicəsiz belə, mümkündür. Poliartrit çox zaman revmokarditlə müştərək təzahür edir. Revmatizmin dəri forması olan dairəvi eritema - gövdənin, qolların dərisində dairəvi formalı çəhrayı səpgilər - əsasən, uşaq və yeniyetmələrdə müşahidə olunur. Revmatik düyüncüklər gövdənin, ətrafların, xüsusilə, dirsək və diz oynaqları nahiyəsində, habelə başın ənsə nahiyəsinin yumşaq toxumalarında müəyyən edilir. Onlar, adətən, kiçik ölçülü, ağrısız olur və müalicəsiz sovrulub gedirlər. Revmatizm zamanı mərkəzi sinir sisteminin zədələnməsi kiçik xoreya şəklində biruzə verir və əsasən uşaqlarda müşahidə olunur. Müəyyən əzələlərin və ya əzələ qruplarının məcburi yığılması ilə, əzələ tonusunun enməsi ilə xarakterizə olunur. Revmatizmin aktiv və qeyri-aktiv fazaları ayırd edilir. Aktiv faza revmatizmin əlamətlərinin biruzə verməsi və müvafiq laborator-instrumental müayinə zamanı dəyişikliklərin aşkar edilməsi ilə xarakterizə olunur. Qeyri-aktiv faza dedikdə isə, nə vaxtsa revmatik «hücuma» məruz qalmış xəstədə hal hazırda xəstəliyin heç bir klinik əlamətinin aşkar edilmədiyi dövr nəzərdə tutulur. Revmatizmin gedişinin klassik variantı onun kəskin, «hücum» şəklində olmasıdır. Bu gediş, adətən, uşaqlarda müşahidə olunur və klinik əlamətlərin qabarıq biruzə verməsi ilə xarakterizə olunur.